Placebo

τί είναι το Placebo;

Πολλές φορές στην alternative σκηνή όσο πιο “ψαγμένο” είναι το όνομα ενός συγκροτήματος, τόσο πιο alt θεωρείται, με αποτέλεσμα πολλοί frontman να ανοίγουν ιατρικές εγκυκλοπαίδειες ψάχνοντας το όνομα ενός σπάνιου συνδρόμου ή ενός παράξενου φαινομένου για να βαφτίσουν την μπάντα τους. Πιθανότατα λοιπόν ξέρεις πιο πολλά για τους Placebo παρά για το placebo. Οι γνώσεις σου για το φαινόμενο placebo πιθανότατα συνοψίζονται σε “Placebo είναι ένα ψεύτικο χάπι το οποίο κάνει τον άλλον να νομίζει πως θεραπεύτηκε” ή κάτι παρόμοιο. Η έννοια και μόνο που του δίνεις αφήνει να υπονοηθεί πως ένα placebo δεν θεραπεύει όντως ή -ελαφρώς απαξιωτικά- πως η πάθηση που είχε ή μέρος αυτής είναι “στο μυαλό του ασθενή”.
Για να στο δώσω ασάλιωτα με την τριβή που του πρέπει, ως placebo ορίζεται οποιαδήποτε ψευδής ιατρική επέμβαση που μπορεί να επιφέρει αντικειμενική ή υποκειμενική βελτίωση της κατάστασης του ασθενούς. Το “ψευδής” θέλει μια κάποια ανάλυση: εδώ το “ψευδής” δεν κρίνεται εκ του αποτελέσματος αλλά εκ της μεθόδου. Για παράδειγμα, το να σου κάνω μια ένεση φυσιολογικού ορού (απλοποιημένα: νεράκι) για να περάσει ο κοιλόπονος ή το να σου δώσω ένα χάπι ζάχαρης ή αλευριού για… τον καρκίνο που φυτρώνει ανάμεσα στα κωλομέρια σου.
Και στις δυο περιπτώσεις το νερό και το αλεύρι θεωρούνται φαρμακολογικά “ανενεργές” ουσίες, δεν έχουν δηλαδή ως μόρια κάποια ιδιότητα που μπορεί να επηρεάσει τα βιοχημικά φαινόμενα που οδηγούν στον πόνο ή στον καρκίνο — τουλάχιστον στις δόσεις που θα δοθούν και στην συγκεκριμένη περίπτωση! Θα ήταν τραγικά αστείο προσπαθώντας να μελετήσεις το φαινόμενο placebo σε διαβητικούς να τους μπουκώνεις χάπια… ζάχαρης!
Ως placebo ορίζεται οποιαδήποτε ψευδής ιατρική επέμβαση που μπορεί να επιφέρει αντικειμενική ή υποκειμενική βελτίωση της κατάστασης του ασθενούς.
Το φαινόμενο placebo δεν είναι ενδιαφέρον μόνο ως “ιατρικό παράδοξο”. Το φαινόμενο αυτό είναι ικανό να σου FUBARιάσει τα δεδομένα οποιασδήποτε μελέτης σε ανθρώπους αν δεν το λάβεις υπόψιν — κατά συνέπεια είναι μεγάλης σημασίας. Τόσο μεγάλης που πλέον καμία έρευνα δεν μπορεί να θεωρηθεί σοβαρή εάν δεν το λάβει υπόψιν! Να, έστω, θες  δεις αν το καινούργιο φάρμακο για τις ασηκωσιές που έφτιαξες με απόσταξη… χρησιμοποιημένων περιοδικών Playboy είναι αποτελεσματικό.
Αποτελεσματικό σε σχέση με τι; Ποιός σου λέει πως απλά και μόνο λόγω placebo μέρος της πειραματικής ομάδας σου δεν θα ανταποκριθεί θετικά, διότι γνωρίζει πως παίρνει ένα χάπι με τα Χ αποτελέσματα; Αυτά τα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με το εξής απλό κολπάκι: στους μισούς της ομάδας δίνεις ένα χάπι που π.χ. έχει μέσα…ταλκ ή ζάχαρη (placebo γνωστό σε αυτή την περίπτωση και ως control) και στους άλλους μισούς το εν δυνάμει φάρμακο, χωρίς φυσικά να ξέρει ποια ομάδα πήρε τι! Έτσι και οι δυο ομάδες νιώθουν πως “λαμβάνουν την σούπερ ντούπερ πειραματική ουσία”.
Ακόμα καλύτερο κολπάκι είναι να κάνεις την μελέτη “διπλή τυφλή“: εδώ δεν εννοώ να αρχίσεις την μελέτη μη γνωρίζοντας την τύφλα σου για το αντικείμενο (έχουν γίνει και τέτοια) ή να πας στο εργαστήριο τύφλα στο μεθύσι, εννοώ να μην γνωρίζεις ούτε εσύ αλλά ούτε οι ομάδες ποιος παίρνει το φάρμακο και ποιος το placebo. Αυτό το καταφέρνεις έχοντας κάποιον τρίτο να χωρίσει τα πειραματόζ… εεε… τους ανθρώπους σε ομάδες και να κανονίσει ποιος παίρνει τι: έτσι αυτός που κάνει την μελέτη θα μπορεί να παρατηρήσει και να καταγράψει τα αποτελέσματα αμερόληπτα και χωρίς να επηρεάσει κάποια από τις δυο ομάδες, ενθαρρύνοντας την μία παραπάνω από την άλλη. Έτσι, ουσιαστικά αποφεύγεις να δράσει ο μελετητής ως… placebo πάνω σε κάποια από τις δυο ομάδες.
Τα παραπάνω επίσης έχουν μια… παρενέργεια που δεν θα σου αρέσει: η αναφορά κάποιου ότι θεραπεύτηκε από το Χ σκεύασμα/φάρμακο/βότανο/πρακτική δεν αποτελεί πειστήριο/απόδειξη πως όντως το Χ σχετίζεται με την θεραπεία, στην καλύτερη αποτελεί ένδειξη (ανεκδοτολογική αναφορά) πως ίσως σχετίζεται, και χρειάζεσαι πείραμα για να διαπιστώσεις αν υφίσταται η συσχέτιση. Αφενός ίσως αυτό που βλέπεις είναι placebo, αφετέρου… αναρωτήθηκες ποτέ γιατί οι μελέτες χρησιμοποιούν πολλά άτομα; Να το homework σου για σήμερα, θα το φας εδώ ή να στο τυλίξω για το σπίτι;
Έ ρε ράμματα που θέλει η γούνα σου! Το ακριβό placebo λειτουργεί καλύτερα απο το φθηνό διότι...δεν εκτιμάς κάτι αν δεν το χρυσοπληρώσεις!
Ε ρε ράμματα που θέλει η γούνα σου! Το ακριβό placebo λειτουργεί καλύτερα από το φθηνό διότι… δεν εκτιμάς κάτι αν δεν το χρυσοπληρώσεις!

Μύθοι και αλήθειες για το φαινόμενο Placebo

“Είναι στο μυαλό σου”

Καραλάθος ή… σωστότατο αναλόγως πως το εννοείς! Ναι, υπάρχουν διαβαθμίσεις πεποιθήσεων, αλλά ας πιάσουμε τους απόλυτους λίγο. Συνήθως όταν αυτό το επιχείρημα το λένε οι πολέμιοι του “placebo” (ή μιας εναλλακτικής θεραπείας που δουλεύει πιθανότατα μέσω placebo) το λένε με την χροιά του ότι η βελτίωση ή η πάθηση είναι απλά στο μυαλό σου, υποκειμενική δηλαδή, όχι αντικειμενική. Από την άλλη, όταν το λένε οι προασπιστές αυτού του φαινομένου (συνήθως μέσω πάλι εναλλακτικής θεώρησης) το αναφέρουν ως μια αόριστη μεταφορά “mind over matter” στην οποία λέγοντας mind δεν εννοούν τόσο τον εγκέφαλο, όσο μια κάποια “ενέργεια” ή οτιδήποτε έχει περισσότερο σχέση με αυτό που ονομάζουν “πνευματικότητα”, παρά με το υλικό υπόστρωμα.
Η αλήθεια είναι πως το φαινόμενο placebo μπορεί να βελτιώσει παθήσεις με αντικειμενικότατη αιτιολογία (και οι δυο θα δούμε έλκη στο έντερό σου αν σου χώσω μια κάμερα στον κώλο, στην περίπτωση που έχεις νόσο Crohn) και επίσης η βελτίωση να είναι αντικειμενικά μετρήσιμη — π.χ. ορμόνες, αιματολογικά, οπού εκεί κοιτάμε καθαρά νουμεράκια. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν, δεν είναι καθόλου “στο μυαλό” σου, υπό μια άλλη όμως είναι: στον εγκέφαλό σου. Κάπου εδώ θα σε κούραζα με τεχνικούρες εγκεφαλικών μετρήσεων, αλλά τραβιέμαι πίσω διότι μου ζητάς έντρομη να μην τελειώσω μέσα σου — δεν παίρνεις αντισυλληπτικά και δεν εμπιστεύεσαι το χάπι που σου έδωσα να καταπιείς πριν την πράξη: θα αρκεστώ απλά να σου πω χωρίς να μπω σε μηχανιστικά μονοπάτια πως έχουν γίνει μετρήσεις στον εγκέφαλο και το placebo προκαλεί μετρήσιμες αλλαγές στην λειτουργία του.
Το φαινόμενο placebo μπορεί να βελτιώσει παθήσεις με αντικειμενικότατη αιτιολογία και επίσης η βελτίωση να είναι αντικειμενικά μετρήσιμη.
Εδώ θα μπορούσαμε να μπούμε σε μια τεράστια φιλοσοφική συζήτηση για το αν η μελέτη των επιμέρους τμημάτων ενός φαινομένου μπορούν να οδηγήσουν στην εξήγηση της ολότητας του, αλλά αυτό θα το αφήσω προς το παρόν στους φιλοσόφους πάσης φύσεως μπας και βγουν από τα λαγούμια τους και ξεβολευτούν από τις πολυθρόνες τους και φανούν επιτέλους κάπου χρήσιμοι. Θα δώσω μια ερμηνεία του φαινομένου πιο απλά, δηλώνοντας εξαρχής πως κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς πως δουλεύει το φαινόμενο αυτό.
Η ερμηνεία ίσως να βασίζεται στο ότι ο έλεγχος του σώματος είναι “top down“, δηλαδή από τον εγκέφαλο προς το σώμα: αν και η σχέση σώματος-εγκεφάλου είναι αμφίδρομη, είναι πλέον γνωστό πως πολλές λειτουργίες του σώματος καθορίζονται έμμεσα ή άμεσα από τον εγκέφαλο. Εδώ μέσα βάλε ανοσολογικές αντιδράσεις, ορμόνες πάσης φύσεως, συσπάσεις μυών, τα πάντα και τα κοάλα. Ο εγκέφαλος -προφανώς- αντιδράει σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος και ανταποκρίνεται σε αυτά με απώτερη έκφραση αυτού την ανταπόκριση του σώματός μας στα ερεθίσματα: σου’ χει λάχει, σου΄χει λάχει να σε κυνηγούν οι βλάχοι, να δεις για πότε αυξάνει ο μυϊκός σου τόνος, αυξάνει ο καρδιακός παλμός και έχεις κανονικά και με τον νόμο μια καθ’ όλα μετρήσιμη και… βιώσιμη “fight or flight” αντίδραση;
Με το ίδιο σκεπτικό θα δεις πως άλλα ερεθίσμα επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σου σύστημα, τα επίπεδα γλυκόζης, τα επίπεδα ορμονών κτλ. Από εξελικτική άποψη κάτι τέτοιο δικαιολογείται: ο εγκέφαλος και το σώμα οφείλουν να έχουν ευπροσάρμοστες στο περιβάλλον λειτουργίες και να μην είναι “αποκομμένες” από αυτό, κορωνίδα αυτού κυρίως ο εγκέφαλος που “οφείλει” να έχει ταχύτατη ανταπόκριση σε ερεθίσματα αν θες να επιβιώσεις σε αυτόν τον πλανήτη και μου αυτοχαρακτηρίζεσαι σήμερα “κορυφή της πυραμίδας της… δημιουργίας“.
Επίσης, εξελικτικά και μόνο να το δεις, η αυτοΐαση δεν είναι κάτι ξένο ή καινούργιο στην φύση. Προσοχή εδώ, η μαγική φράση κλειδί είναι “προσαρμογή εντός κάποιων ορίων“, κατά συνέπεια μπορείς να ακούσεις για θαυματουργά φαινόμενα αυτοΐασης σκλήρυνσης κατά πλάκας ή καρκίνου, δύσκολα θα ακούσεις όμως για φύτρωμα κομμένου χεριού.

“Το φαινόμενο placebo πιάνει στους εύπιστους ή στους χαζούληδες”

Λάθος.  Εδώ έχει γίνει μια τεράστια παρεξήγηση, το αποτέλεσμα της οποίας είναι αν ο άλλος σου αναφέρει πως αυτό που βίωσες είναι placebo, να νιώσεις προσβεβλημένος σαν να έθιξε την ευφυΐα σου. “Αλίμονο, χαζός είμαι να μην μπορώ να καταλάβω τι παίζει με το σώμα μου;“. Have I got news for you!
Μη μασάς, είναι αργά για να προσβληθείς τώρα, εδώ και καιρό το λέμε μέσα από αυτή την στήλη ότι δεν σκαμπάζεις πολλά, οπότε χαλάρωσε και αποδέξου το: είσαι λιγότερο έξυπνος από όσο πιστεύεις πως είσαι. Πέραν αυτού, το φαινόμενο placebo δεν σχετίζεται τόσο με την ευφυΐα, το μορφωτικό ή το κοινωνικό σου επίπεδο, σχετίζεται περισσότερο με την πίστη: δεν χρειάζεται να είσαι χαζός για να πιστέψεις πως ένα φάρμακο που… δεν περιέχει φάρμακο μπορεί να σε βοηθήσει.
Δεν χρειάζεται να είσαι χαζός για να πιστέψεις πως ένα φάρμακο που… δεν περιέχει φάρμακο μπορεί να σε βοηθήσει.
Αυτό που διαφέρει είναι ίσως ο τρόπος προσέγγισης ανά άτομο: μπορώ να δώσω στην γιαγιά σου μια αμπούλα με το “φάρμακο” λέγοντάς της πως είναι “ευλογημένο από τον νεομάρτυρα Πατήρ Βολφράμιο” και σε σένα τον πανεπιστημιάκια το ίδιο “φάρμακο” εξηγώντας σου με το νι και με το σίγμα ποιους υποδοχείς θα ενεργοποιήσει. Αποτέλεσμα; Και οι δυο θα μείνετε πλήρως ικανοποιημένοι από το… νεράκι της βρύσης που σας έδωσα: αν αντέστρεφα τις εξηγήσεις λέγοντας στο γραιΐδιο για υποδοχείς και σε σένα για τον τραγόπαπα ίσως να μην έπιανε, διότι θα δυσπιστούσατε αμφότεροι!
Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, έτσι για να συνεχίσω να γαμάω τον νεκρό γαϊδαρο, το placebo μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ακόμα και… εν γνώση σου πως είναι placebo! Ναι, δεν χρειάζεται δηλαδή να πιστεύεις σε -ένα ακόμα- ψέμα, λες και ένα ακόμα μέσα στα τόσα είναι που θα σε ενοχλήσει, για να ασκήσει την θεραπευτική του δράση. Αρκεί φυσικά να πιστεύεις ακόμα πως το placebo μπορεί να σε βοηθήσει! Αυτό ανοίγει ένα βολικό μονοπάτι για όσους έχουν ηθικούς ενδοιασμούς στην χορήγηση placebo, στο ότι δηλαδή θα πρέπει να πεις ψέματα στον ασθενή για την “θεραπεία” που του δίνεις. Κλικ εδώ για να διαβάσεις ένα ευκολοδιάβαστο και χαρούμενο κειμενάκι επί του θέματος.

“Όλα τα placebo είναι ίδια”

Λογικό“, θα βιαστείς να πεταχτείς σαν ζορισμένη υγρή πορδή! Τι διαφοροποίηση να έχει το ένα ψευτοφάρμακο από το άλλο ψευτοφάρμακο; Και όμως έχει… Αυτές οι καταραμένες μελέτες, που όλο ακούς μα ποτέ δεν διαβάζεις, έδειξαν πως τα placebo διαφοροποιούνται σε ισχύ! Σε σειρά μικρότερης έως μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας έχουμε: χάπια < ένεση < εγχείρηση (ναι, υπάρχουν και… placebo εγχειρήσεις που απλά σου κάνουν την τομή!). Επίσης μεγαλύτερα χάπια και συχνότερη δοσολόγηση χαπιών placebo είναι πιο αποτελεσματική από αραιότερη δοσολόγηση και μικρότερα χάπια placebo.
Μεγαλύτερα χάπια και συχνότερη δοσολόγηση χαπιών placebo είναι πιο αποτελεσματική από αραιότερη δοσολόγηση και μικρότερα χάπια.
Όπως θα δεις στα βίντεο που σου παραθέτω στο τέλος του άρθρου, αυτό το συνειδητοποίησε με μεγάλη του πικρία ένας χειρούργος που έκανε αναπλαστικές εγχειρήσεις σε γερόντια: διαπίστωσε πως η επέμβαση που χρόνια έκανε στα γόνατά τους δεν… διέφερε πολύ από placebo εγχειρήσεις που έκανε, πολύ απλά οι ασθενείς του γίνονταν καλά και στις δυο περιπτώσεις… Σαν να τον βλέπω τον ταλαίπωρο να τον βρίσκει το χάραμα μεθυσμένο, με ατημέλητα λυμένη γραβάτα, να κλαίει χαμένος στα σοκάκια του Bronx: “τόσα χρόνια… μα… ΤΟΣΑ χρόνια” λίγο προτού υποστεί μια -καθόλου placebo και καθόλου οικοιοθελή- ανάπλαση ορθού δια της αφρικάνικης μεθοδολογίας…
Πως το ερμηνεύεις ΕΣΥ αυτό — τη φάση με τα χάπια και τις εγχειρήσεις μπρέ, όχι τα περί ορθού; Άστο, ήδη σου έδωσα homework πιο πάνω, μην βραχυκυκλώσουμε εντελώς τον κουρασμένο εγκέφαλό σου… Η απάντηση είναι σοκαριστικά απλή: διαφέρουν στην ισχύ, διότι οι πεποιθήσεις των ανθρώπων διαφέρουν για την εκάστοτε μέθοδο. Πολύ απλά, μια ένεση την θεωρείς πιο “αποτελεσματική” από ένα χάπι και όπως “γνωρίζουμε όλοι μας” η εγχείρηση είναι “σοβαρό πράμα” οπότε περιμένεις, λόγω της μεγαλύτερης παρεμβατικότητας, καλύτερα αποτελέσματα. Το ίδιο και με τα χάπια, τι να σου κάνει ένα χάπι την ημέρα! Τρία χάπια την ημέρα, τώρα μάλιστα, παίρνω αρκετό φάρμακο!
Για να το συνεχίσουμε στο ίδιο ύφος, βρέθηκε επίσης πως και το χρώμα του placebo επηρεάζει την δράση του: τα κόκκινα χαπάκια είναι πιο διεγερτικά, τα κίτρινα έχουν καλύτερα αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα, το πράσινο χρώμα προσθέτει πιο πολύ ζζζζζζ στο αγαπημένο σου ηρεμιστικό! Επίσης, βρέθηκε πως και το όνομα ενός χαπιού επηρεάζει τα αποτελέσματα. Ο μηχανισμός πίσω από τα δυο φαινόμενα; Ψυχολογία (των χρωμάτων) και πεποιθήσεις για το πως ακούγεται το κάθε όνομα, με λίγα λόγια πάλι το τι “πιστεύεις”/”νιώθεις” για το εκάστοτε “φάρμακο”.

“Ένα φάρμακο placebo δεν είναι δυνατόν να έχει παρενέργειες”

Μην πεταχτείς, σε πρόλαβα! Ένα placebo μπορεί να έχει μια χαρά παρενέργειες, όπως ένα κανονικό φάρμακο. Όταν κάνουν μια έρευνα για ένα καινούργιο φάρμακο, μια από τις πειραματικές μεθόδους είναι να δουν αν είναι “καλά ανεκτό“: τι να το κάνεις το τέλειο φάρμακο για τον πονοκέφαλο αν σου φέρνει τόσα αέρια που οι Εβραίοι γείτονές σου τραβάνε flashback από Auschwitz κάθε φορά που το παίρνεις ή αν σου φέρνει τέτοια ναυτία που το hangover από βενζίνη φαντάζει βόλτα σε λούνα παρκ μπροστά του; Σε αυτές αυτές τις μελέτες φυσικά περιλαμβάνουν το placebo για το οποίο κανονικά και με τον νόμο συμπληρώνεις το ίδιο ερωτηματολόγιο που θα συμπλήρωνες για το φάρμακο.
Ένα placebo μπορεί να έχει μια χαρά παρενέργειες, όπως ένα κανονικό φάρμακο.
Αποτέλεσμα; Μάλλον το αλεύρι, η ζάχαρη, και το ταλκ φέρνει σε πολλά άτομα άλλες φορές πονοκεφάλους, άλλες φορές ναυτίες, πόνους, ζαλάδες, παραισθήσεις (!) ή… τέλος πάντων ότι τους είπες πως μπορεί να είναι οι πιθανές παρενέργειες (μια ενημέρωση που οφείλεις να την κάνεις όταν δίνεις πειραματικό φάρμακο σε άνθρωπο!). Αν δεν τους πεις; Ε, εκεί βλέπεις τις πεποιθήσεις του καθενός… Σε μια μελέτη για ένα ψυχιατρικό φάρμακο, θα ακούσεις πως το placebo τους έφερε περισσότερες ενοχλήσεις νευροψυχιατρικού τύπου, αν κάποιος θεωρεί πως ένα “δυνατό φάρμακο” ίσως τον πειράξει στο στομάχι πιθανότατα να έχει στομαχικές ενοχλήσεις…
Οι παραπάνω “παρενέργειες” μπορούν να αγγίξουν ακραία επίπεδα σε σημείο που το placebo να μπορεί να χαρακτηριστεί nocebo, δηλαδή παίρνει την έννοια μιας “ουσίας” που μπορεί να βλάψει αντί να θεραπεύσει. Μια ακραία τέτοια περίπτωση, τόσο ακραία που φαντάζει αμφίβολη αναφέρεται στα βίντεο που ακολουθούν. Παρουσιάζει το παράδειγμα ενός ανθρώπου που διαγνώστηκε με καρκίνο, οι γιατροί τον εγχείρησαν και του είπαν ουσιαστικά ότι έχει λίγους μήνες ζωής. Λίγο καιρό αργότερα αυτός πέθανε και στο νεκροτομείο οι γιατροί ανακάλυψαν πως… πέθανε με καρκίνο, όχι όμως από καρκίνο, σε μια επικά μοναδική “the bastards! They killed Kenny!” στιγμή της ζωής: η επέμβαση είχε δουλέψει, ο αρχικός όγκος είχε εξαφανιστεί αλλά είχε κάνει μικρές μεταστάσεις σε άλλα όργανα που όμως δεν δικαιολογούσαν θάνατο. Σε αυτό το παράδειγμα, αν όντως έχει συμβεί έτσι, τον ρόλο του “nocebo” δεν τον αναλαμβάνει κάποια ουσία αλλά ουσιαστικά οι αρνητικές προσδοκίες.
Ίσως και τα συμβατικά φάρμακα να μπορούν να δουλέψουν πολύ καλύτερα με λίγη περισσότερη..."λιακάδα" μέσα τους/σου!
Ίσως και τα συμβατικά φάρμακα να μπορούν να δουλέψουν πολύ καλύτερα με λίγη περισσότερη…”λιακάδα” μέσα τους/σου!

Πιθανές χρήσεις του φαινομένου Placebo

Το φαινόμενο placebo δεν περιορίζεται στο να είναι “μπελάς” για τις μελέτες ή η βάση διαφωνιών για το αν μια θεραπεία δουλεύει. Η αυθυποβολή του φαινομένου placebo έχει φανεί χρήσιμη στην ιατρική: παλαιότερα ως γιατρός -τουλάχιστον στην Ευρώπη και στην Αμερική- μπορούσες να παραγγείλεις φάρμακα placebo και να τα χορηγήσεις αν έκρινες πως κάποιος θα επωφελούνταν περισσότερο από μια τέτοια θεραπεία, τουλάχιστον στην αρχή. Πλέον, για λόγους ηθικής, κάτι τέτοιο δεν γίνεται επίσημα αλλά ως πρακτική συνεχίζει να υπάρχει.
Κάτι άλλο που μπορεί να δράσει ως placebo και με δυσκολία θα μπορούσε να θεωρηθεί “ανήθικο” είναι η συμπεριφορά του εκάστοτε γιατρού: πρόσεξες την όλη ιστορία με την ισχύ των χαπιών vs ενέσεων vs εγχείρησης; Εκεί η “δραματικότητα” της κάθε ιατρικής πράξης ήταν αυτή που καθόριζε την αποτελεσματικότητα, ο άνθρωπος διψάει για τελετουργικό! Εδώ ο γιατρός μπορεί να βοηθήσει με τον τόνο της φωνής του, με μια ελαφρώς μεγαλύτερη εξέταση από ότι μια “ξεπέτα” ακόμα και αν είναι εμφανές το πρόβλημα κάποιου, με το να δείξει στον ασθενή πως γνωρίζει τι κάνει και πως ενδιαφέρεται για αυτόν (η έλλειψη ενδιαφέροντος από “συμβατικούς” γιατρούς είναι κάτι που αναφέρουν πολλοί που έχουν στραφεί σε “alt” φασούλες). Δεν είναι τυχαίο που ο Ιπποκράτης εκτός από συμβουλές ιατρικής φύσεως επέμενε πολύ στην εμφάνιση και στην συμπεριφορά του γιατρού, είχε θεσπίσει κανόνες και για τούτο!
Στην σύγχρονη ιατρική το φαινόμενο Placebo και κατά συνέπεια η υποβολή και η αυθυποβολή, μπορεί πιθανότατα να απαλύνει κάποια από τα συμπτώματα πολλών παθήσεων χωρίς αύξηση δοσολογίας φαρμάκων, όπως μπορεί πιθανώς να ενισχύσει την δράση των ήδη ενεργών φαρμάκων κάνοντάς τα πιο αποτελεσματικά από ότι ήδη είναι.
Στα φάρμακα placebo ανταποκρίνεται χοντρικά το 1/3 των ανθρώπων από όσα είναι γνωστά ως τώρα.
Κάτι που καλό είναι να έχεις κατά νου είναι πως δεν ανταποκρίνονται όλοι στο φαινόμενο placebo: χοντρικά ανταποκρίνεται το 1/3 των ανθρώπων για λόγους γενετικούς και ψυχολογικούς από όσα είναι γνωστά ως τώρα. Επίσης βιβλιογραφικές έρευνες που έχουν γίνει σε μελέτες περασμένων ετών έρχονται να “ταρακουνήσουν” την παντοδυναμία του placebo, δηλώνοντας ορισμένες φορές πως δεν βρήκαν “κλινικά σημαντική” την επίδραση των placebo. Ίσως σε αυτό να παίζει ρόλο και η χαμηλή ανταπόκριση στο placebo (1/3 είπαμε!): Παρ’ ολ’ αυτά ακόμα και αυτό είναι ένα εμπόδιο που μπορεί να ξεπεραστεί με την κατάλληλη εκπαίδευση (conditioning, θυμήσου τον φιλόζωο Pavlov!), που να κάνουν το ποσοστό ανταπόκρισης να αγγίζει το 90%!
Όποιος αμφιβάλει για την δύναμη του placebo και γενικώς της ψυχοδυναμικής της όλης φάσης, έρχομαι να του σερβίρω ένα από αυτά τα παραδειγματάκια που αρέσουν,  από εκείνα τα σκερτσόζικα! Έχει εμφανιστεί το εξής “παράδοξο” σε νεκροτομεία: οι τοξικολογικές “νεκρών από υπερβολική δόση ηρωϊνης” έρχονταν πίσω με νούμερα που δεν δικαιολογούσαν τον θάνατο αυτών των ατόμων, δεδομένου ότι ήταν χρόνιοι χρήστες με ανοχή, ότι δεν είχαν διακόψει και ξαναξεκινήσει πρόσφατα και ότι από αστυνομικές έρευνες που έγιναν φάνηκε πως  χρησιμοποιούσαν ηρωίνη από την ίδια παρτίδα στην ίδια δόση εδώ και καιρό, δεν ήταν δηλαδή πως είχαν πάει σε πιο “καθαρή” παρτίδα ή πως είχαν αυξήσει τις δόσεις τους.
Ουσιαστικά αυτοί οι άνθρωποι πέθαναν από “υπερβολική δόση” χωρίς να έχουν πάρει υπερβολική δόση! Τι σκότωσε αυτούς τους ανθρώπους; Μικρά καλικαντζαράκια που μισούν όσους σουτάρουν ηρωίνη; Όχι, τους σκότωσε το… περιβάλλον — ω ναι, δεν μπορείς φίλε αναγνώστη να πετάς τα σκουπίδια σου όπου βρίσκεις! Σοβαρά τώρα, τους σκότωσε το περιβάλλον! Το μυστήριο λύθηκε όταν παρατηρήθηκε πως πολλοί θάνατοι επήλθαν όταν ο χρήστης έκανε χρήση όχι στο γνώριμο μέρος όπου έκανε συνήθως αλλά όταν άλλαζε περιβάλλον: οι μηχανισμοί “ανοχής” του σώματός του είχαν “εκπαιδευτεί” να είναι συσχετισμένοι με συγκεκριμένα περιβαλλοντικά ερεθίσματα (π.χ. σαλόνι σπιτιού, τουαλέτα) με αποτέλεσμα να είναι “αγκυροβολημένοι” σε εκείνο το περιβάλλον.
Με το που ο χρήστης πήγαινε σε σπίτι φίλου ή στο δάσος, αυτοί οι μηχανισμοί δυσλειτουργούσαν και η ηρωίνη έπιανε τον οργανισμό “στον ύπνο”. Δεν την “περίμενε” διότι δεν ήταν στο “περιβάλλον” όπου το είχε συνδυάσει με το όλο τελετουργικό και την χορήγηση ηρωίνης. Σε αυτήν την περίπτωση λοιπόν ο “ψυχολογικός” μηχανισμός ήταν αρκετός ώστε να κάνει την διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου.
Αρκετό μπλα-μπλά για σήμερα δεν νομίζεις; Έχεις ένα ολόκληρο Σαββατοκύριακο μπροστά σου για να παίξεις με το placebo και την ψυχολογία των άλλων τώρα που τα έμαθες, καινούργιο κοσκινάκι σου έδωσα! Εγώ σκέφτομαι να πάρω ένα τηλέφωνο τον Μανωλιό, και να του προτείνω να του κεράσω μια μπουρδελότσαρκα, να του κεράσω και τις καπότες σε νοσταλγία παλιών καλών στιγμών! Άπαξ και στον Μανωλιό πιάνει καλά το placebo, με ξύνει να εξερευνήσω τα όριά του… Αναμένετε μελέτη μου στο Nature με θέμα “Placebo καπότα και AIDS: μειώνει πραγματικά τον κίνδυνο μολύνσεως;“.

 http://fridge.gr/14750/stiles/placebo/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου